معماری کاروانسرا

معماری کاروانسرا

تحقیق معماری کاروانسرا

فهرست مطالب

عنوان                                                                                    صفحه

مقدمه ..........................................................................................1

معماری كاروانسراها ...................................................................6

كاروانسراهای مدور....................................................................10

كاروانسراهای چند ضلعی حیاط دار..........................................11

كاروانسرای دو ایوانی.................................................................11

كاروانسرها با تالار ستوندار........................................................12

كاروانسراهای چهار ایوانی.........................................................12

كاروانسراها با پلان متفرقه.........................................................12

معماری کاروانسراها

مقدمه:

از جمله یادگارهای پر ارزش معماری ایران كاروانسراهاست كه از روزگار كهن به دلایل گوناگون و ارتباطی چون جریان اقتصادی ، نظامی جغرافیایی و مذهبی بنیاد گردیده و در ادوار مختلف بتدریج توسعه و گسترش یافته است .

عملكرد های گوناگون كه كاروانسراها در گذشته بعمده داشته اند باعث شده است نامهائی مانند كاربات  رباط  ساباط  خان  این Inn در فرهنگ لغات داده شود كه در اصل دارای وظایف مشابهی مانند كاروانسرا ها بوده ولی از نظر خصوصیات و معماری هر یك دارای ویژگی های متفاوت بوده اند . با توجه به كار برد توسعه گسترش كاروانسراها در ایران می‎توان علل پیرایش كاروانسرا ها را نیاز اساسی و حمایت كاروانیان دانست بنابراین بناهای مشابهی كه با نامهای مختلف احداث گردیده به احتمال زیاد بهمین منظور و هدف بوده است . كلمه كاروانسرا مشتق از كاروان  كاربان بعضی گروه مسافران) قافله (كه دسته جمعی مسافرت می كنند و سرای به معنی خانه و مكان است هر دو كلمه كاروان و سرای مشتق از پهلوی ساسانی یعنی فرس میانه است . چنانه در فرهنگ لغات و سایر منابع ادبی نامهای كاروان خانه  كاروان گاه كاروان گه بعضی كاروانسرا مورد استفاده قرار گرفته است .

بنابراین میتوان احداث كاروانسراها بناهای مشابه را به هر دلیلی كه در مسیر جادها ساخته شده اند محلی برای استراحت و حمایت كاروانیان دانست .

برطبق تاریخی بنیاد كاروانسراها در ایران از زمان هخامنشی آغاز می شود : هر دوت مورخ یونانی در كتاب پنجم خود از ساختمانهایی گفتگو می كند كه توسط هخامنشیان بین شوش و سارد ساخته شده بود ، هر دوت از یكصد و یازده بنای شبیه كاروانسرا(چاپارخانه)نام می برد كه در فاصله حدود 2500 كبلومتر بین پایتخت هخامنشی و سارد بنا گردیده بود و كاروانیان این فاصله را در طی سه ماه طی می كردند .ازدیاد توقفگاه ها یا كاروانسراها در گذشته برای راههای ارتباطی ، جریان اقتصادی كشور كه مورد توجه و علاقه حكومت بوده می باشد . مطالعه راههای ارتباطی و جاده های بازرگانی و نظامی و نتایج تحقیقات و كاوشهای باستان شناسی معلوم می دارد كه از گذشته دور نیاز وافری به ایستگاه های بین راه و امنیت و رفاه كاروانیان احساس می شده است.

گرچه ساختمان یا بنای ساخته شده ای از این گونه كاروانیان از عهد هخامنشی بجای نمانده، ولی كاوشهای علمی در آینده اینگونه مراكز و ایستگاه های ارتباطی شناخته و نحوه معماری آن را روشن خواهد ساخت .

در دوره طولانی سلسله اشكانیان در نجد ایران و حوزه نفوذ و اقتدارشان یعنی از دادگاه آنان در شرق )استپ آسیای مركزی(تا منطقه تحت نفوذ آنان در غرب یعنی بین النهرین ایستگاه های ارتباطی و كاروانسرا هائی وجود داشته است . همانطور یكه میدانیم هنر و معماری عهد اشكانیان كاملا شناسائی و تحقیق نگردیده و بخصوص ویژگی های معماری و تزئینات معماری آن ناشناخته مانده و بنابراین نمی توان در حال حاضر از نحوه معماری یا توسعه كاروانسرای عهد پارتی نظریه ای را ارئه داد . ولی با مقایسه قلاع و شهرهای اشكانی كه اخیرا در دشت گرگان شناخته شده می‎توان گفت احتمالا كاروانسراهای آن زمان از خشت و آجر بوده و بصورت مربع و مستطیل بنا گردیده و بر طبق شیوه معماری آن زمان دارای ایوانی بوده كه محور اصلی بنا است و از پشت ایوان قضای باز حیاطی شكل وجود داشته و اطاقها واطراق گاه در اطراف حیاط ساخته می شده است .

در دوره ساسانی اهمیت زیادی به ایجاد راهها و همچنین امنیت جاده ها داده شده ، از جمله این كاروانسراها می توان كاروانسرای دروازه گچ ، كنار سیاه در استان فارس ، دیر گچین و رباط انوشیروانی را در امتداد جاده ابریشم نام برد.

در دوره اسلامی تحولات چشمگیری در احداث كاروانسراها خا بوجود آمد و همانطور یكه قبلا گفته شد در ارتباط با مسائل اقتصادی . مذهبی و نظامی احداث اینگونه بناها وارد مرحله جدیدی شد و شكل تازه ای بخود گرفت .

متاسفانه اطلاعات ما درباره كاروانسرا های اوایل اسلام چندان زیاد نیست چون كاروانسرا هائی از این زمان بجای نمانده تا بتوان خصوصیات معماری آن را توصیف كرد .
منابع تاریخ و سفر نامه ها آگاهی مختصری در مورد كاروانسراهای اویل اسلام بدست می دهد . از جمله در سفر نامه ناصر خسرومی خوانیم : به هنگام اقامت او در اصفهان در یك كوی شهر 200 صرافی و 50 كاروانسرا بوده است ابن حوقل درباره نیشابور می نویسد : در این شهر كاروانسرا های زیادی وجود دارد كه در آن همه گونه مال التجاره یاقت می شود. اهمیت كاروانسرا ها در آن زمان بسیار زیاد بوده تا جائیكه ناصر خسرو بهنگام مسافرت از نائین به طبس می نویسد : «ما به رباط زبیده رسیدیم كه دارای آب انبار بود . بدون این كاروانسرا و آب هیچكدام قادر به گذشتن از بیابان نبودیم».

به این ترتیب با مطالعه سفر نامه هااهمیت فراوانی كه كاروانسراها بویژه كاروانسراهای بیابانی در گذشته است به خوبی روشن می شود .

در دوره سامانیان ، آل بویه ، آل زیاد و غزنویان احداث بناهای عام المنفعه منجمله كاروانسراها رونق زیادی گرفت . از یادگارهای آن زمان رباط چاهه یا ماهی است . كه ویرانه هایش در كنار جاده خراسان هنوز به چشم می خورد . این كاروانسرا به احتمال زیاد به یاد بود شاعر بزرگ ایران فردوسی ، توسط دخترش برای كاروان و كاروانیان احداث گردیده است .

در زمان حكومت سلجوقیان بویژه در دوره ملكشاه ، آلب ارسلان، سلطان سنجر ، و صدارت خواجه نظام الملك احداث بناهای مذهبی و غیر مذهبی توسعه فراوان یافت .

ایجاد راههای جدید و همچنین تامین امنیت جاده ها باعث روز افزونی تجارت و اقتصاد شد و در نتیجه در مسیرجاده های كاروانی برای آسایش كاروانیان كاروانسراهای متعددی احداث گردید . شیوه و سبك معماری بناهای مذهبی این دوره مانند مساجد و مدارس الگوی جالبی برای بنیاد دیگر بناهای سلجوقیان شد و رباط ها و كاروانسراهای این دوره عموما همانند مساجد با پلان 4 ایوانی احداث گردیده رباط یا كاروانسرای شرف یكی از زیباترین یادگارهای آن دوره است كه پس از یك هزار سال از زمان بنیاد آن در بیابانی تقریبا خشك محل آسایش و استراحتگاه موقتی برای مسافران است.

با حملات مغول مدتی فعالیت ساختمانی در كلیه شهر ها متوقف گردید ولی با تاسیس سلسله ایلخانیان بتدریج احداث بناهای مذهبی و غیر مذهبی رونق گرفت .

در این زمان برای توسعه تجارت و اقتصاد ، به راه و راهداری توجه زیادی مبذول گردید .

در زمان ایلخانیان فعالیت معماری ، توسعه راهها و رونق تجارت و اقتصاد مرهون زحمات و تلاش فراوان خواجه رشیدالدین فضل الله در ایجاد و كاروانسراها در مسیر راهها و شهر ها و زحمات بسیار كشیده .

برچسب ها : معماری کاروانسرا , دانلود معماری کاروانسرا , دانلود تحقیق معماری کاروانسرا , دانلود تحقیق در مورد معماری کاروانسرا , تحقیق معماری کاروانسرا , تحقیق در مورد معماری کاروانسرا , تحقیق در باره معماری کاروانسرا , تحقیق و بررسی معماری کاروانسرا