تحقیق معماری ایران 103 ص

تحقیق معماری ایران

تحقیق معماری ایران

تزئینات در معماری ایرانی

گره :

همانطور كه در جزوات قبل به خصوص جزوات مربوط به شیوه رازی و آذری توضیح دادیم هنرمندان اسلامی بدلیل عدم امكان استفاده از نقوش انسانی و حیوانی ناچار به نقوش هندسی روی آوردند و دراین زمینه به قدری پیشرفت كردند تازیباترین و منطقی ترین و مناسب ترین طرح ها و نقش های هندسی را به وجود آوردند . استفاده از نقوش هندسی در تمام رشته های هنری (تولیدی) و به خصوص معماری جلوه گر شد تا آنجا كه كاملترین و انسانی ترین این نقش ها را درابنیه اسلامی می بینیم . البته در دوران صدر اسلام (خراسان) به دلیل گرایش به سادگی و پرهیز از تزیین ساختمان كمتر با نقوش تزیینی روبرو هستیم ولی از شیوه رازی به بعد (عهد سلجوقیان به بعد) استفاده از این گونه تزیینات در ساختمانها به طور جدی و رسمی شروع می شود و روبه تكامل میگذارد تا آنجا كه دردوره مغول و تیموری با بهترین نمونه های این تزئینات مواجه می شویم .

البته در عهد سلجوقیان نیز بكاربردن نقوش هندسی آجری (گره سازی با آجر) به طور جدی و با بهترین كیفیت ممكن معمول بوده است . به هرحال نقوش تزئینی هندسی در معماری به صور مختلف ظهور می كنند كه عبارتند از : گره ، كاربندی (رسمی بندی – یزدی بندی .....) ، مقرنس به دلیل اهمیت بیش از اندازه این تزئینات و هم چنین به دلیل اینكه داوطلبان رشته معماری كمتر با آنها آشنا هستند و، همین طور به دلیل تأكید بر این مسئله در كنكور ورودی دانشگاه ها ، در این جزوه سعی كرده ایم كه شما داوطلبان عزیز را تا آنجا كه ممكن است و لازم با این نقوش هندسی آشنا كنیم .

به طور كلی گره ها یك نوع تزئین معماری هستند كه بر اساس قانون و قاعده ای معین و با استفاده از خطوط مستقیم شكل می پذیرند . گره ها انواع و اقسام مختلفی دارند كه می توانند برروس سطوح مستوی (ناصاف) یا صاف (درها ، پنجره ها ، دیوارهای عمودی و ...) و برروی سطوح منحنی (قوس زیر گنبد ، زیر سردر ورودی ، نیم گنبدها و.... به طور كلی تمامی پوشش های افقی ساختمانها) اجرا گردند.

البته وقتی گره برروی سطوح منحنی اجرا گردد ، بیشتر به آن كاربندی یا مقرنس می گویند .

بنابراین می توان گفت كه گره عبارت است از كلیه نقوش تزئینی هندسی كه اگر برروی سطوح صاف و مستوی اجرا گردند همان گره نامیده می شوند و اگر برروی سطوح منحنی اجرا گردند كاربندی یا مقرنس ، البته تمام این تزئینات خود تقسیمات متعدد و گوناگونی دارند كه آشنایی با تمام آنها شاید غیر ممكن باشد .

به هرحال به طور كلی گره ها می توانند با مصالح مختلفی چون : چوب ، عاج ، گچ ، كاشی ، آجر ، به تنهایی یا به صورت تركیب با هم بكارروند (مثل تركیب چوب و عاج جهت گره سازی درب یا پنجره یا ....) اولین نكته قابل ذكر در گره آن است كه هر گره درزمینه (قاب) مخصوص به خود محدود می شود ، یعنی به وجود آمدن شكل گره از به وجود آمده زمینه آن جدا نیست . هر گره از عناصر خاصی به وجود می آید (دراصطلاح هنرهای سنتی به این عناصر یا مدلهای تشكیل دهنده فرم عمومی گره ها آلت می گویند) كه هر كدام از آنها اسامی خاص خودرا دارند . مثل : شمسه ، سوسنی، پاباریك ، طبل، پنج ، و .... برای اینكه با هركدام از تزئینات فوق (گره ، كاربندی، مقرنس) بهتر آشنا شوید در ابتدا تصاویری از آنها را در ساختمانهای مختلف نشان میدهیم . در اینجا منظورما فقط آشناشدن با شكل ظاهری این تزئینات است تا بتوانیم آنهارا از هم تمیز بدهیم و تفكیك كنیم . بعد با نقشه این نقوش هندسی نیز آشنا خواهیم شد .

درشكلهای 4تا1 نمونه های مختلف گره را درابنیه گوناگون می بینید . در شكل 1- (مسجد مطهری) علاوه بر گره كه بربالای سردرساختمان ملاحظه می كنید ، نمونه ای از مقرنس نیز درزیر قوس (طاق) ورودی مشاهده می شود .

در شكلهای 2و4 ، نمونه گره سازی برروی گنبد را ملاحظه می نمائید كه با كاشی بوجود آمده است . در اینجا ذكر این موضوع لازم است كه : در صفحه اول همین جزوه نوشتیم كه اگر گره برروی سطوح منحنی اجرا شود به آن كاربندی یا مقرنس می گویند ولی در این جا باید دقیق تر توضیح بدهیم و بگوئیم كه اگر گره برروی یك سطح منحنی محدب اجرا شود (پوسته خارجی گنبد) به آن همان اطلاق می شود (همانگونه كه به این نقوش برروی سطوح مستوی گره می گویند) و اگر برروی یك سطح منحنی مقعر اجرا شود (پوسته داخلی گنبد یازیرسردرو قوس ورودی مثل شكل 1) ممكن است یا كاربندی باشد و یا مقرنس .

توجه داشته باشید كه تزئینات كاشی كاری ساقه گنبد (استوانه ای كه گنبد برروی آن استوار است ) را گره نمی گویند بلكه اینها خطوط تزئینی بنانی هستند . (شكلهای 2و3و4) . در شكل -3 یعنی گنبد سبز مشهد تزئینات داخل دیوار و طاق نماها را گره می گویند . اگر به دقت به شكل -4 توجه نمائید زیرطاق ورودی یك نمونه از مقرنس گچی قابل مشاهده است .

امیدواریم كه با دقت در شكلهای 4تا1 منظور مارااز گره در ساختمانها متوجه شده باشید ، البته چهار شكل مذكور ، فقط گره سازی به كمك كاشی و برروی گنبد و سردر ساختمانها را نشان داده اند. در مورد گره سازی چوبی یعنی درب یا پنجره بعداً در همین جزوه بیشتر آشنا خواهید شد .دراینجا ضمن نشان دادن گره سازی در ابنیه سنتی ، بدلیل مهم بودن ساختمان مسجد و مدرسه مطهری به توضیح بیشتری در مورد این ساختمان می پردازیم . آغاز این ساختمان مهم در سال 1296 هجری قمری میباشد و در نزدیكی میدان بهارستان تهران واقع شده است . از مشخصات ارزنده این ساختمان كاشیهای مصور خشتی رنگارنگ آن است كه دارای مناظر بسیار زیبا و بدیعی می باشد . همچنین از نظر حجاری و سنگ تراشی دارای ستون های یك پارچه سنگی و ازاره سنگی زیبا و قابل اهمیت است.

به طور كلی مدرسه مطهری در اعداد بزرگترین مدارس تهران است . طول آن 62 متر و عرضش 61 متر می باشد و دروسط آن حیاط بزرگ و مشجری قراردارد .

حال به معرفی چند نمونه از كاربندی می پردازیم . كاربندی به تزئینات زیر گنبد یانیم گنبد (سردرورودی و....) یا طاق نماها و ...... می گویند كه از تقاطع و تداخل یك سری قوس های جناغی (قوسهای نوك تیزك در معماری بعد از اسلام در ایران رایج شد) به وجود می آیند . یك از عمده ترین خواص كاربندی انتقال نیرو (فشار یا وزن سقف) از بالا به پایه ها و دیوارهای عمودی است . علاوه بر این كاربندی یك عامل مهم تزئینی نیز به حساب می آید .

در شكل -5 فضای زیر گنبد مسجد امام اصفهان (مسجد شاه سابق) را ملاحظه می كنید . در شكل -6 هشتی ورودی مدرسه چهار باغ اصفهان و در شكل -7 سقف امامزاده شاه حسین كرمان نشان داده می شود .

در شكل -5 می بینید كه كاربندی ساده و درعین حال بسیار ظریف مسجد امام اصفهان بكمك كاشی معرق پوشانده شده است . اگر به دقت به این شكل توجه نمائید ، متوجه خواهید شد كه كاربندی از تقاطع قوسهای جناغی كه نوك تمام آنها در یك ارتفاع معین قرار دارد به وجود آمده است . باز اگر با دقت بیشتری به این تصویر نگاه كنید متوجه خواهید شد كه نقوش كاشیكاری معرق ، نقوش گیاهی بسیار جالبی هستند به این نقوش ، اسلیمی می گویند . اسلیمی یعنی منسوب به اسلام و به طور كلی به نقوشی اطلاق می شود كه در ابنیه اسلامی به كار می روند ولی به طور مشخص تر منظور از نقوش اسلیمی ، نقوش گیاهی ، مثل ساقه و برگ گیاهان مختلف ، به خصوص ساقه مو و هم چنین نقوش حیوانی مثل بدن مار یا خرطوم فیل و.... می باشد .

البته نقوش حیوانی در طرح های اسلیمی بكار می روند كه بیشتر منحنی باشند و حتی آنها را هم به صورت خلاصه در آورده به طوری كه معلوم نمی شود كه مثلاً فلان منحنی بدن ماریا خرطوم فیل است .

برچسب ها : تحقیق معماری ایران 103 ص , تحقیق معماری ایران , معماری ایران , تحقیق معماری ایران , دانلود تحقیق معماری ایران , تحقیق در مورد معماری ایران , بررسی معماری ایران , تحقیق و بررسی معماری ایران , تحقیق و بررسی در مورد معماری ایران , دانلود تحقیق و بررسی معماری ایران , معماری